Thuốc Tamiflu có tác dụng giảm nguy cơ mắc bệnh phổi

Mùa cúm năm 2018, Hoa Kỳ đã chứng kiến hơn 100 trẻ em tử vong và hơn 1100 ca nhập viện mỗi tuần, một tỷ suất chưa từng thấy trong 15 năm trước đó.

Khi cúm xuất hiện, nhiều người đã vội vàng tìm gặp bác sĩ để được sử dụng Tamiflu, một loại thuốc phổ biến được phê duyệt để điều trị các triệu chứng cơ bản của bệnh cúm và giữ cho virus không nhân lên trong cơ thể. Nhưng các bác sĩ cũng kê loại thuốc này để khắc phục hoặc ngăn ngừa các biến chứng đe dọa tính mạng của bệnh cúm, như viêm phổi và hen phế quản.

NewsHour đã hỏi một nhà nghiên cứu an toàn thuốc, một nhà virus học tại bệnh viện nhi và một nhân viên y tế tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) liệu Tamiflu có những tác dụng này hay không.

Tamiflu là thuốc gì?

Tamiflu là một thuốc kháng virus ức chế một enzyme có tên là neuraminidase, đây là enzyme quan trọng giúp virus nhân lên và lây lan sang các tế bào lành trong cơ thể. Hầu hết các nhà nghiên cứu về cúm đều đồng ý về những điều cơ bản – rằng Tamiflu sẽ làm giảm các triệu chứng như nghẹt mũi, đau họng, sốt và mệt mỏi, đó là điều mà nhiều loại thuốc không kê đơn (OTC) cũng làm được.

“Hiệu quả cao nhất đạt được khi bắt đầu điều trị trong vòng 48 giờ sau khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện.”

“Các trường hợp lý tưởng là bắt đầu điều trị Tamiflu càng sớm càng tốt,” bác sĩ Elena Govorkova, giám đốc phòng thí nghiệm phân khoa virus học tại Bệnh viện Nghiên cứu về Trẻ em St. Jude tại Memphis, Tenn. “Hiệu quả cao nhất đạt được khi bắt đầu điều trị trong vòng 48 giờ sau khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện.”

Govorkova cho biết Tamiflu được chứng minh lâm sàng giúp làm giảm thời gian của các triệu chứng cúm từ một đến hai ngày, điều này có vẻ không nhiều. “Nhưng khi bạn có hàng ngàn người bị nhiễm bệnh, đặc biệt là nếu mọi người đang làm việc, tất nhiên, nó sẽ tạo ra một tác động rất lớn,” Govorkova nói.

Nhưng các tuyên bố rộng hơn về hiệu quả của Tamiflu, được đưa ra bởi CDC lại mâu thuẫn với những tuyên bố của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), theo nhà nghiên cứu an toàn thuốc Peter Doshi tại Đại học Dược Maryland.

CDC mô tả Tamiflu là một loại thuốc có thể giúp “làm giảm nguy cơ biến chứng như nhiễm trùng tai ở trẻ em, viêm phổi và nhập viện ở người trưởng thành.” Tuy nhiên, nhãn thuốc của FDA cho Tamiflu lại nói rằng nó “đã không chứng minh được có tác dụng ngăn ngừa các biến chứng như vậy.”

Doshi, người ủng hộ quan điểm của FDA, cho biết sự khác biệt về quan điểm này là mối quan tâm đến sức khỏe cộng đồng.

Nhưng Tim Uyeki, giám đốc y tế của bộ phận cúm của CDC, không đồng ý với định nghĩa hẹp của FDA. Ông cho biết hai cơ quan đang hành động theo nhiệm vụ tương ứng của họ. Trong khi FDA chấp thuận các loại thuốc dựa trên các thử nghiệm “có đối chứng” nghiêm ngặt, Uyeki nói, thì CDC lại không phải là cơ quan quản lý.

Thay vào đó, CDC đưa ra các khuyến nghị cho sức khỏe cộng đồng dựa trên cơ sở bằng chứng rộng hơn, mặc dù ít nghiêm ngặt hơn, Uyeki nói. Ví dụ, nó tập hợp “dữ liệu quan sát,” chẳng hạn như nhiều năm lưu ý về bệnh nhân cúm đi vào bệnh viện tìm cách điều trị.

Dựa trên dữ liệu quan sát này, Uyeki cho rằng oseltamivir – tên chung quốc tế của thuốc kháng virus bao gồm cả Tamiflu – có thể cải thiện khả năng sống sót trước các biến chứng cúm tồi tệ nhất, đặc biệt là khi thuốc được so sánh với việc không điều trị.

Tamiflu giúp giảm triệu chứng hay ngăn ngừa biến chứng

Doshi cho biết bước nhảy vọt từ “giảm triệu chứng” lên đến “ngăn ngừa biến chứng” là quá xa. Khi được hỏi liệu Tamiflu có cung cấp các lợi ích bổ sung chống lại bệnh cúm tệ nhất hay không, Doshi cho biết, “Đó là lúc mà bằng chứng trở nên rất nguy hiểm một cách nhanh chóng.”

Vào năm 2009, nhóm của Doshi đã nhận được một lời khuyên từ một bác sĩ nhi khoa rằng dữ liệu từ các thử nghiệm lâm sàng của Tamiflu không thể truy cập công khai. Bác sĩ nhi khoa này nhận thấy rằng những tuyên bố về hiệu quả của Tamiflu đều dựa trên các nghiên cứu do nhà sản xuất tài trợ. Phát hiện đó đã thúc đẩy Doshi nỗ lực tới ba năm để có được và phân tích các nghiên cứu đằng sau sự chấp thuận của FDA cho Tamiflu.

Nhóm của Doshi đã kết luận trong một bài báo đánh giá của Cochrane năm 2014 rằng dữ liệu thử nghiệm lâm sàng không hỗ trợ cho các tuyên bố rộng hơn về Tamiflu. Nhóm đã xem xét các báo cáo nghiên cứu lâm sàng trong 83 thử nghiệm và không tìm thấy sự cải thiện nào về tỷ suất nhập viện, viêm phổi hoặc viêm phế quản. Tuy nhiên, họ đã thấy thuốc làm giảm hơn 50% các triệu chứng cúm.

Uyeki cho biết đánh giá của Doshi đã có một ảnh hưởng to lớn do sự tiếp cận của Cochrane trên toàn thế giới, nhưng nói thêm rằng kết quả này là sai lệch.

Uyeki đã gọi bằng chứng của Doshi là “đã làm giảm bớt”, vì nó dựa vào những bệnh nhân có triệu chứng giống cúm, nhưng không nhất thiết phải được xác nhận bằng xét nghiệm cúm. Nhiều bệnh nhiễm virus khác nhau và một số bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn có thể bắt chước các triệu chứng giống như bệnh cúm. Vì vậy, nếu một bệnh nhân đã dùng Tamiflu và không bị cúm, thì anh ta hoặc cô ta có thể đã làm sai lệch dữ liệu của Doshi, Uyeki nói.

Đánh giá của Cochrane tập trung vào bệnh “giống như bệnh cúm” làm kết quả vì đó là “điều mọi người muốn tránh,” Doshi nói, nói thêm rằng các kết quả viêm phổi và nhập viện là giống nhau, bất kể bạn có đang xem xét các trường hợp giống như cúm hay các trường hợp được xét nghiệm xác nhận.

Thuốc Tamiflu giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh phổi

Govorkova nói rằng Tamiflu có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh viêm phổi.

Cô giải thích: Viêm phổi là do vi khuẩn, không phải do virus cúm. Nhưng virus cúm, trong một số trường hợp, có thể khiến các thụ thể trên các tế bào biểu mô lót họng và phổi của chúng ta bị nhiễm vi khuẩn gây viêm phổi.

“Tamiflu không phải là phương pháp điều trị cho viêm phổi – bạn phải sử dụng kháng sinh,” Govorkova nói. “Nhưng vì Tamiflu rất đặc hiệu đối với virus cúm, nếu bắt đầu sử dụng sớm, bạn có thể loại bỏ virus cúm khỏi cơ thể. Và vì vậy, viêm phổi không thể xảy ra.”

Các bác sĩ cũng có thể kê đơn Tamiflu trong các trường hợp, cô nói, khi một phương thuốc khác không có sẵn – chẳng hạn như khi đang trong đợt bùng phát dịch cúm H5N1 ở gia cầm. “Vaccines cho mục đích phòng ngừa bệnh không có sẵn, vì vậy họ đã cho bệnh nhân dùng Tamiflu ngay cả sau 48 giờ phơi nhiễm,” Govorkova nói.

Doshi và Uyeki cùng đồng ý rằng các tình trạng mạn tính tiềm ẩn – như hen phế quản, béo phì, đái tháo đường và bệnh tim – có thể làm nặng thêm các ca cúm bằng cách kéo dài khoảng thời gian virus nhân lên.

“… các bệnh nhân nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ về việc liệu Tamiflu có thể đem lại lợi ích hay không. Họ cũng nên đảm bảo uống thuốc đầy đủ.”

Nhưng với truyền thông báo động rầm rộ và các ca nhập viện liên quan đến cúm gia tăng, Doshi lo lắng mọi người sẽ bắt đầu tin tưởng rằng Tamiflu có thể cứu sống họ. Ông cho rằng những câu chuyện lan truyền, chẳng hạn như những câu chuyện về một giáo viên ở Texas hoặc một bà mẹ ở New Hampshire, có sự liên quan giữa cái chết liên quan đến cúm của họ với việc từ chối Tamiflu, sẽ khiến mọi người tin rằng Tamiflu là một loại “thuốc kỳ diệu” có thể cải thiện tình hình ngay từ đầu.

“Những câu chuyện đó] diễn giải ý nghĩa rằng: Chỉ cần cô ấy sử dụng Tamiflu, thì cô ấy sẽ còn sống đến ngày hôm nay. Và chúng tôi không có bằng chứng nào về trường hợp đó,” Doshi nói. “Vì vậy, nó thực sự lan truyền một thông điệp nguy hiểm.”

Govorkova cho biết các bệnh nhân nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ về việc liệu Tamiflu có thể đem lại lợi ích hay không. Họ cũng nên đảm bảo uống thuốc đầy đủ.

Một số người dừng thuốc sớm hoặc uống thuốc mỗi ngày một lần thay vì hai lần mỗi ngày, cô nói, và điều này nên tránh vì nó có thể gây ra sự xuất hiện của các chủng virus cúm đề kháng Tamiflu.

Tài liệu tham khảo

Does Tamiflu work? We asked a scientist,

https://www.pbs.org/newshour/science/does-tamiflu-work-we-asked-a-scientist