Tamiflu là một thuốc được kê đơn để điều trị cúm ở cả trẻ em người trưởng thành.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt Tamiflu vào năm 1999.
Vào năm 2009, các chính phủ trên toàn thế giới đã dự trữ loại thuốc này để đối phó với sự lây lan của H1N1, hay chủng “cúm lợn” của virus cúm.
Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã làm dấy lên mối nghi ngờ về việc Tamiflu hoạt động tốt như thế nào và làm tăng mối lo ngại về các tác dụng phụ có thể xảy ra.
Tamiflu là thuốc gì?
Thuốc Tamiflu điều trị bệnh do virus cúm A
Thuốc kháng virus cúm là thuốc làm rút ngắn thời gian của các triệu chứng cúm. Tamiflu là tên thương hiệu của thuốc kháng virus Oseltamivir.
Oseltamivir thuộc nhóm thuốc kháng virus ức chế neuraminidase (NAI).
Ảnh: Cơ chế tác dụng của các NAIs.
Neuraminidase là enzyme giúp cho virus có thể thoát ra khỏi tế bào vật chủ và đi lây nhiễm cho các tế bào lành. Vì vậy, ức chế neuraminidase sẽ làm cho virus bị ức chế nhân lên.
Một bác sĩ có thể kê đơn Tamiflu để giảm các triệu chứng cúm nghiêm trọng ở trẻ nhỏ từ 2 tuần tuổi, hoặc để giúp ngăn ngừa cúm ở trẻ từ 1 tuổi trở lên.
Tác dụng phụ của Tamiflu
Tamiflu có thể gây ra nhiều tác dụng phụ. Hầu hết các tác dụng phụ phổ biến là không nghiêm trọng, nhưng tác dụng phụ hiếm gặp và nghiêm trọng hơn là có thể xảy ra.
Các tác dụng phụ thường gặp
Theo FDA, tác dụng phụ phổ biến nhất của Tamiflu là buồn nôn và nôn. Cả hai đều có xu hướng xảy ra trong vòng 2 ngày đầu điều trị.
Dùng Tamiflu với thức ăn có thể làm giảm nguy cơ khó chịu dạ dày.
Các tác dụng phụ tiềm tàng khác
Tamiflu gây ra nhiều tác dụng phụ
Các tác dụng phụ khác của Oseltamivir có thể bao gồm:
- Đau bụng.
- Đau đầu.
- Chảy máu cam.
- Mệt mỏi.
Trong một số trường hợp, Oseltamivir có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng hơn. Trẻ em hoặc người lớn gặp phải bất kỳ trường hợp nào sau đây nên gặp bác sĩ ngay lập tức hoặc liên hệ với các dịch vụ khẩn cấp:
- Phát ban da dị ứng, nổi mày đay, mụn.
- Ngứa.
- Sưng mặt hoặc lưỡi.
- Khó thở hoặc khó nuốt.
- Lở miệng.
- Khàn giọng.
- Vấn đề về lời nói.
- Lú lẫn.
- Động tác run rẩy.
- Ảo giác.
Các tác dụng phụ tâm thần kinh
Một đánh giá năm 2012 đã điều tra nguy cơ các tác dụng phụ về tâm thần kinh ở trẻ em và người lớn dùng Oseltamivir. Tác dụng tâm thần kinh là những tác động mà các chuyên gia chăm sóc sức khỏe liên kết với sức khỏe tâm thần và hệ thần kinh của một người.
Theo đánh giá, từ tháng 9/2007 đến tháng 5/2010, khoảng 1330 người trên toàn cầu đã gặp phải những biến cố bất lợi về tâm thần kinh (NPAEs) khi dùng Oseltamivir.
Tổng cộng có 1072 biến cố trong số các NPAEs này xảy ra ở trẻ em từ 16 tuổi trở xuống.
Các NPAEs phổ biến nhất ở trẻ em là hành vi bất thường, ảo tưởng và rối loạn tri giác.
Tuy nhiên, các tác giả cho rằng các NPAEs có thể không phải do Oseltamivir mà là triệu chứng do virus cúm gây ra.
Các tác giả đưa ra kết luận này dựa vào các quan sát dưới đây:
- Các NPAEs cũng xảy ra ở những người không dùng Oseltamivir.
- Hầu hết các trường hợp NPAEs xảy ra khi mọi người bị sốt.
- Sốt có thể trực tiếp gây ra các triệu chứng tâm thần.
Sử dụng Tamiflu có an toàn không?
Đối với một số trẻ em, lợi ích của việc dùng Tamiflu có thể lớn hơn bất kỳ rủi ro tiềm ẩn nào. Điều này bao gồm trẻ em có triệu chứng cúm nặng và những trẻ mắc các tình trạng y tế tiềm ẩn sau đây:
- Bệnh tim.
- Bệnh phổi.
- Bệnh thận.
- Bệnh gan.
- Ung thư.
- Rối loạn thần kinh – cơ.
- Bệnh hồng cầu hình liềm.
- Đái tháo đường.
- Hệ miễn dịch yếu.
Cúm có nhiều khả năng gây ra các biến chứng ở những trẻ có một hoặc nhiều tình trạng trên.
Các tác dụng trên người khỏe mạnh
Các thử nghiệm lâm sàng ban đầu cho thấy Tamiflu có hiệu quả cao trong điều trị cúm ở những người khỏe mạnh. FDA chấp thuận thuốc năm 1999.
Một đánh giá của Cochrane năm 2014 đã tái điều tra dữ liệu. Các tác giả nhận thấy rằng loại thuốc này đã làm giảm thời gian của các triệu chứng cúm dưới một ngày.
Oseltamivir, tên generic của Tamiflu, không ảnh hưởng đáng kể đến tỷ suất nhập viện sau đó. Thuốc không làm giảm đáng kể các biến chứng nghiêm trọng của bệnh cúm như viêm phế quản, viêm xoang và nhiễm trùng tai giữa. Một số người cũng gặp phải tác dụng phụ khi dùng thuốc.
Các tác giả của đánh giá này cho rằng Oseltamivir giúp điều trị các triệu chứng cúm nhưng không ngăn được virus nhân lên.
Roche, công ty tiếp thị biệt dược gốc, đồng tài trợ cho một nghiên cứu riêng biệt không đồng ý với tuyên bố này và ủng hộ việc sử dụng các NAIs.
Các tác dụng trên bệnh nhân nhập viện
Vào năm 2009, nhiều quốc gia trên thế giới đã trải qua sự bùng phát dịch của virus H1N1 hay virus “cúm lợn”. Lần đầu tiên, các nhà nghiên cứu có thể thu thập dữ liệu quan sát về hiệu lực của Tamiflu ở bệnh nhân nhập viện.
Một nghiên cứu năm 2013 đã phân tích hồ sơ y khoa của 784 trẻ em đã nhập viện vì cúm.
Trong số này, 8% những người không được điều trị bằng NAIs đã chết do nhiễm trùng. Con số này nhiều hơn so với 2% số trẻ em đã chết sau khi được điều trị bằng NAIs.
Ngoài ra, những trẻ được điều trị bằng NAIs sớm hơn trong giai đoạn tiến triển của bệnh có nhiều khả năng sống sót hơn.
Các tác giả của một đánh giá năm 2016 cho rằng không nên sử dụng dữ liệu từ những người có triệu chứng nhẹ để xác định liệu NAIs có hiệu quả với những người bị cúm nặng hay không.
Thông thường, ở những người khỏe mạnh, hệ thống miễn dịch cơ thể có thể chống lại virus cúm. Ở những người có hệ thống miễn dịch yếu hơn, thuốc kháng virus có thể tăng cường hệ thống miễn dịch và giúp loại bỏ virus trong cơ thể.
Các lựa chọn thay thế Tamiflu
Zanamivir và Peramivir là hai NAIs thay thế phù hợp cho trẻ em.
Zanamivir
Thuốc Relenza
Zanamivir (Relenza) là một loại bột dùng để hít mà người ta phải dùng một thiết bị hít đặc biệt.
Một bác sĩ có thể kê đơn Zanamivir để điều trị cúm cho trẻ em từ 7 tuổi trở lên hoặc để phòng ngừa cúm ở những trẻ từ 5 tuổi trở lên.
Zanamivir không phù hợp cho những người mắc bệnh hen phế quản hoặc các vấn đề về hô hấp khác, vì nó làm tăng nguy cơ co thắt phế quản và hạn chế luồng khí.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), ít hơn 5% những người tham gia thử nghiệm lâm sàng đã gặp phải tác dụng phụ trong đáp ứng với việc hít Zanamivir.
Mặc dù vậy, các tác dụng phụ có thể xảy ra có thể bao gồm:
- Tiêu chảy.
- Buồn nôn.
- Đau đầu.
- Chóng mặt.
- Viêm xoang.
- Triệu chứng ở mũi.
- Ho.
- Viêm phế quản.
- Nhiễm trùng tai – mũi – họng.
Peramivir
Peramivir là một loại thuốc dùng đường tĩnh mạch với tên thương mại Rapivab. Một bác sĩ có thể kê đơn Peramivir để giúp điều trị cúm nhưng không được kê nó để phòng ngừa cúm.
Peramivir có thể giúp điều trị cúm ở trẻ em từ 2 tuổi trở lên. Nó đặc biệt thuận tiện cho trẻ em không thể dùng thuốc kháng virus đường uống hoặc hít.
Theo một đánh giá năm 2016, các tác dụng phụ của Peramivir phổ biến hơn ở trẻ em, nhưng chúng có xu hướng từ nhẹ đến trung bình.
Các tác dụng phụ trên trẻ em bao gồm:
- Hành vi bất thường.
- Ho.
- Sốt.
- Các vấn đề về đường tiêu hóa.
Tổng kết
Nghiên cứu cho thấy Tamiflu có xu hướng đem lại lợi ích hơn cho trẻ em và người lớn có triệu chứng cúm nặng và những người có tình trạng sức khỏe tiềm ẩn nghiêm trọng.
Lợi ích của Tamiflu đối với những người khỏe mạnh có triệu chứng nhẹ nên được cân nhắc trước nguy cơ các tác dụng phụ tiềm ẩn.
Relenza (Zanamivir) và Rapivab (Peramivir) là hai lựa chọn thay thế cho Tamiflu phù hợp với trẻ em. Bác sĩ sẽ quyết định loại thuốc kháng virus cúm nào phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể.
Tài liệu tham khảo
Charlotte Lillis, What are the side effects of Tamiflu in children?,
